Апрель бетта 2-ча дийнахьа вай мехка эггара йоккхагIа лоархIача Экажкъонгий-Юрта юкъара ногIала вIашагIкхетар дIадихьар. Цу юртарча кагирхоел совгIа, Экажкъонгий-Юртал арахьара а кагирхой тIабаьхка, къахьегаш бар укхаза гулбеннараш.
Юрта вахаш волча Оздой Аслан яхачох дIадахача 2016-ча шера май бетта проект язъяь хиннай цо, шоай йоккхача юрта кагирхошта бургацах ловза босе вIаштIехьаяккха уйла йолаш. Из доладар гIулакх дагаухаш, дувц Аслана:
«ЗIамига волча хана денз хIанз оаха Iалаш яь моттиг йолча цу атагIа хьалкхийна ва со, бургацах ловзаш. Сай аьттув баьлча, цига йоагIача тайпара босе ергйолаш, уйла-ният хиннад са массаза а. Соахка проект яьзъйир аз, гобаьккха сетка а теха доазув чудерза а даь бургацах ловза босе е дагахьа волаш. ХIаьта цу проектагахьа гIо-новкъостал деш, трубаши сеткеи эца ахча делар сона Центр социальной и психологической поддержки «Денал» яхача юкъарчено. Из доацаш, цига кхы а дуккха ахча дохкадезаш болх бар, дуккха гIо де нах эшаш моттиг яр. Цхьаццаболча наха ахчанца а гIо дарца новкъостал дир тхона. Царех бар Буружнаькъан Мустафаи, Хамченаькъан Бекхани. Тхоашта цу балхагахьа гIо-новкъостал даьча царна массарашта а баркал оал аз юрта цIерагIа» — йоах цу гIулакха хьалхаваьннача юрта вахархочо Оздой Аслана.
Аслана хьаяхачох, цхьаццаболча мехка Iаьдала викалашта хайнача а ца Iеш, Мехкадаьна а ховш, довзаш да акхар доладаь гIулакх. «Вай Мехкадаьна а ховш да укх тха проектах дола хьал. Цо Iаьдала болхлошка ала а аьннад, цхьацца, тхона эшашдола хIама кхоачаш деш гIо-новкъостал де, аьнна. Цул совгIа царна хьалхашка декхар а оттадаьдар района администрацега, лаьтта деле а, болх бе пурам деле а, эшача хIаманга хьажа, аьнна. Цох тхона гIо а хиннад», — йоах Аслана дIахо.
Юрта Шолжа атагIенца белгалъяьча моттиге лаьтта хьакъоаста а даь, шоашта белгалъяьча моттиге бургацах ловза моттиг Iалашъеш, гобаьккха турбаш а егIа, из моттиг яьяр кагийча наха дIадахача шера. «Юртара дукха кагий нах арабайнабар, цу гIулакха дакъалоацаш новкъостал де. Iа хьатIа далехьа турбаш дIайогIа кхийр тха. ХIаьта хIанз цу турбашта сетка дIатIатохаш болх беш доахкаш, тхона дагадехар, цу моттига гобаьккха сом латаш йола гаьнаш дIаегIача фу дар-хьогI, аьнна. Чехка дIа-хьа дайддача оаха, дIа-хьа а аьнна, дикача наха новкъостал а даь, уж гаьнаш а вIаштIехьаяьхар оаха», — йоах Аслана, шоай баьннача аьттонна раьза волаш.
Цига йогIачул совгIа, юрта бахархошка а кхайкадаьд кагийча наха, шо-шоаш бахача коа наIарга гаьнаш дIайогIа, аьнна. ХIаьта укхаза хIанз акхар дIаегIараш 140 га я. Укхаза, маьл болча ногIалгахьа дакъалоацаш 60 совгIа саг вар. Экажкъонгий-Юртарчарел совгIа, кхыча юрташкара баьхка кагий нах а бар укхаза дакъа лоацаш, шоашта маьл баккха дагахьа болаш, къахьегаш. Уж боацаш бераш а дар гаьнаш дIайогIачарца цхьана болх беш, шоашта мога новкъостал деш. Еррига дIаегIа гаьнаш сом хьалаташ я: кхор, Iаж, боал, хьач, гIамагIа, хьамиск, иштта кхы а. Гаьнаш ийца ахча кагийча наха шоашкара вIашагIтехадар. Уж гаьнаш эцача хана царца цхьана дакъалоацаш хиннав Кагирхой гIулакхах йолча комитета кулгалхо Аьгенаькъан Сулиман а.
Тахан укхаза ер болх соцабе уйла йолаш бац кагий нах. Тешаш ба уж, къахьийгача хIама хьахулилга а, хала доацаш из вIаштIехьдаккха йиш йолаш долга а. «ДIахо йодача хана а ер болх дIахо бе лаьрхIа да тхо. Кхаьрача дийнахьа цу гаьнашта кIира а теха гонахьа карт ергйолаш хилар дийцад оаха, хьайбаша уж кагъергйоацаш. Оаха фу дергда аьлча, хьунагIара хьокхий а царех дIатоха бекъий а хьадена, болх бергба. ДIаегIача йоалаш мича я уж гаьнаш, цар кIезига дегI даккхалца, хьожаш, доалдеш, лелае езаргья уж. Цул совгIа оаха лаьрхIад цу юхе гаьнабоаццаш бола шиъ хьаст тоабе а, царна гонахьара моттиг цIенае а. ТIаккха, укх бетта, цу метте «Воркаут» яха спортивни площадка е лаьрхIа а да тхо, тхоай вIаштехьдоалаш хуле. МоллагIа наха пайдане долаш дола хIама де хьожаргда тхо цига а, кхычахьа вай мехка а», — йоах Аслана.
Шоай юртарча а кхы дIахо мехкарча а бахархошка дехардеш, йоах укх моттиг вIаштIехьаяьккхача кагийча наха хьалха латташ волча Оздой Аслана: «Ший аьттув хиларга хьежжа, низ дIакхачарга хьежжа, вай мехка хьал тоалургдолаш къахьегаргдар вай массане. ХIаране ший карадар дича, га дIаегIа а, наькъа тIара хIама дIаяьккха а, тIаккха дикача оагIарахьа тоалургдар вай гIулакх. Дала вай мохк тоаболба, вай мехкарча наьха хьал тоадолда, дикача, нийсача хIаманна тIехьа аьттув боакхалба вай Дала!».
Ала деза, Аслан ше ГIалгIайчен кагирхой гIулакхах йолча комитета тхьамада гIонча волаш хьинаре къахьегаш болх беш хилар. «Саг ше хьаваьннача моттигага хьежжа хул», оал вай. Аслан цу мо болча нахах ва, цIагIа вале а, ара вале а, миччахьа вале дикача ларах лелаш зIамига саг ва из. Дала Iалаш волва из а, цунна улув мел латтараш а.
Аслана аьнначох дIахетта, аз а аргдар вай мехкахошка. Доацачара хIама хьаде атта дац. Деце а, дика уйла, цIена дог долча наха хьаду дикаш, бакъда, из хьадаьр зехьа довргдоацаш, лораде деза вай, лаьрххIа саг оттаваь а. Воашка дар лораде вай Iома цалой, пайда бац мел дукха керда хIамаш хьаде вай Iомаденнадар аьнна. Вай воаша ца хийцача кхычахьара тIабаьхкача наха вай хьал хувцаргда аьлча бакъдац. Наха дарга ца а хьежаш сутара а дийрза даггара къахьегаш дика хIамаш хьадеш хила деза вай массадаргаш а. цох эггара хьалха вайна а, тIаккха воай дезала а, бIарчача халкъа а пайда боал.
Дала дикача хIаманна тIехьа аьттув боаккхалба вай.
Матенаькъан Илез
«Сердало» № 43